Quy luật phủ định của phủ định

Quy luật phủ định của phủ định

- Quy luật phủ định của phủ định chỉ ra khuynh hướng (đi lên), hình thức (xoáy ốc), kết quả (sự vật, hiện tượng mới ra đời từ sự vật, hiện tượng cũ) của sự phát triển của chúng thông qua sự thống nhất giữa tính thay đổi với tính kế thừa trong sự phát triển; nghĩa là sự vật, hiện tượng mới ra đời từ sự vật, hiện tượng cũ, phát triển từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.

- Các khái niệm:

Phủ định, hiểu theo nghĩa chung nhất, là sự thay thế sự vật này bằng sự vật khác trong quá trình vận động, phát triển.

Phủ định biện chứng là khái niệm dùng để chỉ sự phủ định làm tiền đề, tạo điều kiện cho sự phát triển. Phủ định biện chứng làm cho sự vật, hiện tượng mới ra đời thay thế sự vật, hiện tượng cũ và là yếu tố liên hệ giữa sự vật, hiện tượng cũ với sự vật, hiện tượng mới. Phủ định biện chứng là tự phủ định, tự phát triển của sự vật, hiện tượng; là “mắt xích” trong “sợi dây chuyền” dẫn đến sự ra đời của sự vật, hiện tượng mới, tiến bộ hơn so với sự vật, hiện tượng cũ.

Phủ định của phủ định là sự phủ định biện chứng kết thúc một chu kỳ vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng, làm cho sự vật dường như quay trở lại cái cũ về mặt hình thức, nhưng trên cơ sở cao hơn, tiến bộ hơn về nội dung.

Phủ định của phủ định có tính chất chu kỳ, đưa sự vật dường như quay trở lại trạng thái cũ, nhưng thực tế là kết thúc một chu kỳ phát triển, mở ra một chu kỳ phát triển mới, kế thừa một cách có chọn lọc các yếu tố của cái cũ, bổ sung những yếu tố mới và đạt được sự thay đổi và tiến bộ nhất định về chất.

Hình thức “xoáy ốc” của sự phát triển theo quy luật phủ định của phủ định: thông qua những lần phủ định của phủ định nối tiếp nhau, sự vật phát triển không phải theo đường thẳng hay vòng tròn (lặp lại cái cũ) mà theo đường “xoáy ốc” đi lên, vừa thể hiện tính kế thừa và tính chu kỳ, vừa thể hiện tính tiến bộ về chất.

Tóm tắt nội dung của QL: phủ định của phủ định khái quát khuynh hướng phát triển phổ biến của sự vật, hiện tượng theo đường “xoáy ốc” đi lên. Đường “xoáy ốc” diễn tả tính chất biện chứng của sự phát triển, đó là tính kế thừa, tính chu kỳ và tính tiến bộ về chất. Mỗi vòng khâu mới của đường xoáy ốc dường như lặp lại cái cũ về mặt hình thức, nhưng là sự tiến bộ cao hơn về nội dung. Sự nối tiếp của các vòng khâu đó phản ánh quá trình phát triển vô tận từ thấp đến cao của các SV-HT.

- Ý nghĩa phương pháp luận

QL phủ định của phủ định là cơ sở khoa học giúp chúng ta nhận thức đúng đắn về xu hướng phát triển của sự vật, hiện tượng. Quá trình phát triển đó không diễn ra theo đường thẳng mà trải qua nhiều lần phủ định quanh co, phức tạp, nhất là trong lĩnh vực xã hội.

Để cái mới ra đời thay thế cái cũ theo đúng quy luật của nó, chúng ta phải nhận dạng được cái mới, ủng hộ cái mới và quan trọng hơn là tạo điều kiện cho cái mới phát triển. Để thực hiện được điều này cũng cần khắc phục tư tưởng giáo điều, bảo thủ, kìm hãm sự ra đời, phát triển của cái mới.

Phải có quan điểm biện chứng trong quá trình kế thừa của sự phát triển. Chúng ta không phủ định hoàn toàn nhưng cũng không kế thừa nguyên xi cái cũ mà chỉ kế thừa những nhân tố tích cực, tiến bộ, hợp lý của cái cũ, phù hợp với sự phát triển của cái mới.  

-----

Nguồn: Mai K Đa, Bùi Quang Hưng (2023), Triết học Mác – Lênin: một tóm tắt rất ngắn gọn. Tài liệu hỗ trợ học tập - Lưu hành nội bộ. Url: http://www.elibrary.vn/p/triet-hoc-mac-lenin-tom-tat.html

 

e-LECTURER.vn

Blog chia sẻ tài liệu hữu ích cho giảng viên, sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh!